Las izityalo ezinqabileyo Zezo zineempawu ezingaqhelekanga okanye ezikhethekileyo xa kuthelekiswa nezinye izityalo zohlobo olufanayo okanye usapho. Ezi zityalo zihlala zinenkangeleko ekhethekileyo kwaye zidla ngokuphawulwa ngemibala yazo engaqhelekanga, imilo, okanye iipateni.
Kweli nqaku siza kukuxelela malunga neempawu, ukunyamekela kunye nezinto ezinomdla kwizityalo ezinqabileyo.
Iimpawu eziphambili
Enye yeempawu eziphawulekayo zezityalo ezinqabileyo zinqabile okanye zizodwa. Ezi zityalo zihlala kunzima ukuzifumana kwaye zifumaneka kwiindawo ezikude okanye kwiindawo zokuhlala ezikhethekileyo. Ezinye izityalo ezinqabileyo zinokude zibe sesichengeni sokuphela ngenxa yokonakala kwendawo yazo yendalo, ukuvuna kakhulu, okanye ukutshintsha kwemozulu.
Ukongeza kokunqaba kwazo, izityalo ezinqabileyo zinokuba neempawu ezizodwa zonyango. Izityalo ezininzi ezinqabileyo ziqulethe iikhompawundi zeekhemikhali ezisetyenziswa kumayeza anamhlanje ukunyanga izifo ezahlukeneyo kunye nezifo. Umzekelo, isityalo esinqabileyo i-Taxus baccata iqulethe ikhompawundi yemichiza ebizwa ngokuba yi-taxol, esetyenziswa kwichemotherapy ukunyanga umhlaza.
Olunye uphawu oluqhelekileyo lwezityalo ezinqabileyo kukukwazi ukuziqhelanisa neemeko ezinzima zendalo. Uninzi lwezi zityalo zikhula kwiindawo ezinomhlaba ombi, amaqondo obushushu agqithisileyo, okanye iindawo eziphakamileyo, kwaye ziye zaphuhlisa uhlengahlengiso olulodwa ukuze ziphile kwezi meko. Ezinye izityalo ezinqabileyo zinokuba nazo Iingcambu ezinzulu okanye umthamo omkhulu wokugcina amanzi; ezivumela ukuba ziphile kwindawo ezomileyo.
Okokugqibela, izityalo ezinqabileyo zinokuba luphawu olubalulekileyo lwempilo ye-ecosystem. Ubukho okanye ukungabikho kwezityalo ezithile ezinqabileyo kunokuba luphawu lokuqala lotshintsho kwimo engqongileyo, njengongcoliseko, ukugawulwa kwamahlathi, okanye ukutshintsha kwemozulu.
Izityalo ezinqabileyo zineempawu ezizodwa ukuba zibenze baxabiseke kokubini ngokwembono yobuhle nenzululwazi. Nangona kunokuba nzima ukufumana nokukhusela, ezi zityalo zinokunika ulwazi olubalulekileyo malunga nokusingqongileyo kwaye zikwazi ukubonelela ngonyango olulodwa kunye nolusebenzayo.
Imizekelo yezityalo ezinqabileyo
Kukho izityalo ezininzi ezinqabileyo nezikhethekileyo kwihlabathi jikelele, ezinye zazo zinqabile kwaye kunzima ukuzifumana. Nantsi imizekelo yezityalo ezinqabileyo:
- Rafflesia arnoldii: Yeyona ntyatyambo inkulu ehlabathini, inzalelwane yaseIndonesia naseMalaysia. Inomjikelezo ongaphezulu kwemitha enye kwaye inobunzima obufikelela kwi-11 yeekhilogram. Nangona kunjalo, eyona nto ikhethekileyo kukuba ayinazo iingcambu, amagqabi okanye isiqu, kuba sisifunxi-gazi sesityalo esisindleke.
- lithops: Ezi zityalo zincinci zinencindi ziyinzalelwane yase Mzantsi Afrika kwaye zaziwa ngokubonakala kwamatye. Isityalo ngasinye sinamagqabi amabini adityanisiweyo afana nelitye, ukuwavumela ukuba adibane kwaye aphephe ukubhaqwa zizilwanyana ezitya utyani.
- Welwitschia mirabilis: Sisityalo esikhethekileyo esifumaneka kuphela kwintlango yaseNamib kumzantsi ntshona weAfrika. Iyakwazi ukuphila iminyaka engama-2.000, kwaye amagqabi ayo akhula ngokuqhubekayo kubo bonke ubomi bayo. Amagqabi ahlulwe abe ngamacandelo amabini kwaye ajike ezantsi, kwaye iingcambu zawo zinde kakhulu, zikwazi ukufikelela kubunzulu obungange 30 yeemitha xa zikhangela amanzi.
- Nepenthes rajah: Luhlobo lwezityalo ezitya inyama ezihlala eBorneo, kwaye inomgibe omkhulu wezinambuzane kuzo nasiphi na isityalo esitya inyama. Amagqabi awo amile okwengqayi, kwaye angangaphezulu kwe 30 centimeter ubude kwaye abambe ukuya kutsho kwiilitha ezi-3 zolwelo. Xa isinambuzane siwela engqayini, siyafuthanisela size sityiswe ziienzymes zesityalo.
- Amorphophallus titanum: Eyaziwa nangokuthi "intyatyambo yesidumbu," sisityalo esizalelwa eSumatra kwaye idume ngevumba layo lenyama ebolileyo ephumayo xa idubula. Intyatyambo inokufikelela kwiimitha ezi-3 ubude kunye ne-1,5 yeemitha ububanzi, kwaye ithathwa njengeyona ntyatyambo inkulu ehlabathini.
Le yimizekelo nje embalwa yezityalo ezinqabileyo nezikhethekileyo ezikhoyo kwihlabathi jikelele. Ngamnye kubo uneempawu ezikhethekileyo nezinomdla ezenza ukuba zikhetheke kwaye zifanele ukunconywa.
ukhathalelo lwezityalo ezinqabileyo
Ukhathalelo lwezityalo ezinqabileyo lunokwahluka ngokuxhomekeke kwiintlobo. Nangona kunjalo, ngokubanzi, ezi zityalo zihlala zifuna ukhathalelo oluthambileyo nolukhethekileyo kunezityalo eziqhelekileyo.
- Rafflesia arnoldii: Ngenxa yokuba isifunxi-gazi, ayifuni mhlaba okanye ilanga elithe ngqo. Endaweni yoko, idinga isityalo esiza kuhlala kukho. Eyona ndlela yokunyamekela iRafflesia arnoldii kukuyityelela kwindawo ekuyo yendalo uze uyiyeke ikhule ngoxolo.
- lithops: Ezi zityalo zinencasa zifuna ilanga elithe ngqo kunye nokunkcenkceshelwa okuncinci kakhulu. Kufuneka zigcinwe kwi-substrate ekhutshwe kakuhle kwaye ikhuselwe emvuleni. Ebusika, xa amaqondo obushushu ehla, kufuneka agcinwe kwindawo ekhuselekileyo neshushu.
- Welwitschia mirabilis: Ngenxa yokuba sisityalo sasentlango, sidinga i-substrate ekhutshwe kakuhle kunye namanzi amancinci. Kufuneka igcinwe kwindawo enokukhanya kwelanga kakhulu kwaye ikhuselwe emoyeni. Ebusika, xa amaqondo obushushu ehla, kufuneka agcinwe kwindawo ekhuselekileyo neshushu.
- nepenthes rajah: Izityalo ezitya inyama zifuna indawo efumileyo neshushu. Kufuneka zigcinwe kwi-substrate ekhutshwe kakuhle kwaye igcine umhlaba ufumile, kodwa ngaphandle kokuma. Kwakhona bafuna ilanga elithe ngqo, kodwa lingabi namandla kakhulu. Kwakhona, kufuneka batyiswe izinambuzane ezincinci ukugcina umgibe wakho usebenza ngokufanelekileyo.
- Amorphophallus titanum: Ezi zityalo zifuna i-nutrient-rich, i-substrate ekhutshwe kakuhle kunye nokunkcenkceshela okuphakathi. Kufuneka zigcinwe kwindawo enokukhanya kwelanga kunye nendawo efudumeleyo nefumileyo. Xa isityalo sityatyamba, kubalulekile ukuba ungachukumisi okanye ushukumise intyatyambo, njengoko i-ethe-ethe kakhulu kwaye inokonakala lula.
Ngokubanzi, izityalo ezinqabileyo zinokuphelelwa ngakumbi kunezityalo eziqhelekileyo, ngoko ke kubalulekile ukuphanda iimfuno zakho ezithile phambi kokuthenga. Ngale ndlela, ukhathalelo oluyimfuneko lunokunikwa ukwenzela ukuba bakhule kwaye baphuhlise ngokuchanekileyo.
Njengoko ubona, ngononophelo oluthile kunye nokuqaphela unokuba nezi zityalo zinqabileyo kwikhaya lakho. Ngokuqhelekileyo zibiza kakhulu ukuzifumana ngenxa yokunqaba kwazo, kodwa kufanelekile ukuba uyakwazi ukugcina ezisempilweni. Ndiyathemba ukuba ngolu lwazi unokufunda ngakumbi malunga nezityalo ezinqabileyo kunye neempawu zazo.