Pakati pezvikamu zvakasiyana zvemuchadenga, imwe nhurikidzwa ine yakanyanya ozone concentration pasi rese. Iyi ndiyo inonzi ozone layer. Iyi nharaunda iri mu stratosphere pachinhambwe chemakiromita makumi matanhatu uye ine chinokanganisa hupenyu paPasi. Sezvo vanhu vanoburitsa mamwe magasi anokuvadza mudenga, iyi nhete yatetepa, ichikanganisa hupenyu hwayo pasi. Nekudaro, kusvikira nhasi, zvinoita kunge zviri kugadzirisa. Vanhu vazhinji vachiri kusaziva zvakanaka Chii chinonzi ozone layer.
Naizvozvo, isu tiri kuzotsaurira ichi chinyorwa kukuudza kuti chii ozone layer iri, ndeapi maitiro ayo uye zvazvino mamiriro pazviri.
Chii chinonzi ozone layer
Kutanga kunzwisisa basa reiyo ozone layer, isu tinofanirwa kutanga tanzwisisa mhando yegasi rinoigadzira: ozone gasi. Yayo chemakemikari fomula iri O3, inova isotope yeoksijeni, chimiro chiripo mune zvakasikwa.
Ozone igasi iro inoora ikaita okisijeni yakajairika patembiricha chaiyo uye kumanikidzwa. Saizvozvo, inoburitsa hwema hunopisa nesarufa uye ruvara rwakapfava bhuruu. Kana ozone ikawanikwa pamusoro pepasi, ichave ine chepfu kune zvirimwa nemhuka. Nekudaro, iripo zvisikwa muozone layer, kana pasina kukwirira kwakanyanya kweiyi gasi mu stratosphere, hatizokwanise kubuda.
Ozone inokosha dziviriro yehupenyu hwepanyika. Izvi zvinodaro nekuti ine basa reiyo inodzivirira firita kubva kune rezuva ultraviolet radiation. Inotarisira tora kunyanya mwaranzi yezuva iri mukati mehurefu pakati pe280 ne 320 nm.
Kana mwaranzi yezuva inonzi ultraviolet yarova ozone, mamorekuru anoputsika kuita maatomu okisijeni uye akajairwa okisijeni. Kana yakajairwa okisijeni neatomu okisijeni inosangana zvakare mu stratosphere, dzinozvibatanidza kuita maozone mamorekuru. Aya maitiro anogara ari mu stratosphere, uye ozone uye oxygen zvinogara pamwe chete.
Mhando huru
Ozone igasi rinogona kuonwa padhuze nemagetsi emagetsi nemagetsi emagetsi kana marata. Semuenzaniso, mumusanganisi, ozone inogadzirwa kana mabhureki mabhuki aburitsa marimi. Inogona kuonekwa nyore nyore nekunhuhwirira.
Iyi gasi inogona kukonzeresa uye yoonekwa semvura isina kugadzikana yebhuruu. Nekudaro, kana ikagwamba, ichaonekwa yakasviba yepepuru. Mumatunhu maviri aya, icho chinhu chinoputika zvakanyanya nekuda kwesimba rayo rakasimba rekusanganisa. Kana ozone ikaora ikaita chlorine, inokwanisa kusanganisa simbi zhinji uye, kunyangwe hazvo kusangana kwayo kuri kudiki kwazvo pamusoro penyika (ingangoita makumi maviri pb), inokwanisa kugadzira simbi.
Inorema uye inoshanda kupfuura oxygen. Iyo zvakare iri kuwedzera oxidizing, ndosaka ichishandiswa semushonga wekuuraya utachiona uye mishonga yekuuraya utachiona, nekuda kweiyo oxidation yebhakitiriya iyo yainoita. Yakashandiswa kuchenesa mvura, kuparadza zvinhu zvakasikwa, kana mweya muzvipatara, ngarava dzepasi pemvura, etc.
Kwakatangira ozone layer
Izwi rekuti "ozone layer" pachayo rinowanzo sanzwisiswa. Ndokureva, pfungwa iriko ndeyekuti pane imwe nhanho yekukwirisa kune stratosphere yakakwira inovhara nekudzivirira Nyika. Inomiririrwa zvakanyanya kana kushoma sekunge denga rakafukidzwa neyakafukidza makore.
Zvisinei, izvi hazvisizvo. Ichokwadi ndechekuti ozone haina kunyatsoiswa mudanho, uye haisi panzvimbo yakati kurei, asi igasi ishoma iro rakasanganiswa kwazvo mumhepo uye kuti, mukuwedzera, inoonekwa kubva pasi kuenda pamusoro pe stratosphere. Chatinodaidza kuti "ozone layer" inzvimbo ye stratosphere uko kuzara kwemamolekemu eozone ari akakwirira (mashoma mashoma pamiriyoni imwe) uye akakwirira zvakanyanya kupfuura kumwe kuzara kweozone pamusoro. Asi kusangana kwezoni kunoenzaniswa nemamwe magasi mudenga, senge nitrogen, idiki.
Ozone inogadzirwa kunyanya apo mamorekuru eoksijeni anogamuchira huwandu hwesimba. Kana izvi zvikaitika, aya mamorekuru anoshanduka kuita maatomu oksijeni radicals. Iyi gasi haina kugadzikana zvakanyanya, saka painosangana neimwe yakajairika mamorekuru ichabatana kuita ozone. Izvi zvinoitika mumasekondi maviri ega ega kana zvakadaro.
Mune ino kesi, iyo sosi sosi yeyakajairwa okisijeni ndeye ultraviolet radiation kubva kuzuva. Ultraviolet radiation ndiyo inokonzeresa kuora kwemolekyumu okisijeni muatomu okisijeni. Kana maatomu nemamorekuru eoksijeni akasangana ndokugadzira ozone, inoparadzwa nemwaranzi ye ultraviolet pachayo.
Muchikamu cheozone, mamolekemu eozone, mamorekuru okisijeni, uye oksijeni okisijeni zvinogara zvichigadzirwa nekuparadzwa. Nenzira iyi, kune chinowirirana chakasimba umo ozone inoparadzwa nekuumbwa.
Hole mune ozone layer
Iri gomba muozone layer ndiko kudzikiswa kwekusungwa kwechinhu ichi mune imwe nzvimbo. Naizvozvo, munzvimbo ino mwenje yezuva inokuvadza inopinda pamusoro pedu. Iyo gomba iri pamatanda, kunyangwe mumwedzi yezhizha inoita kunge inopora. Kana ichipora pane imwe pole, inoita kunge inoshoreka pane imwe. Maitiro aya ari kuitika cyclically.
Kuderera kweOzone kunoitika zvese nekuda kwekuchinja kwechero nekuda kwenzvimbo yemagetsi yemagetsi nekubatana nevanhu zviitiko. Hunhu, nekuda kwekusimudzira hupfumi uye zviitiko zveindasitiri, iri kuburitsa yakawanda yakawanda inosvibisa magasi ari kuparadza ozone mamorekuru.
Kudzivirirwa
Kuchengetedza ozone layer, hurumende dzakatenderedza pasirese dzinofanira kugadzira matanho ekuderedza kuburitswa kweaya magasi anokuvadza. Zvikasadaro, zvirimwa zvakawanda zvinogona kutambura nemwaranzi yezuva, gomarara reganda rinowedzera, uye mamwe matambudziko akanyanya ezvakatipoteredza angaitika.
Padanho rega, sevagari, izvo zvaunogona kuita kutenga zvigadzirwa zveaerosol izvo zvisina kana zvakagadzirwa nezvimedu zvinoparadza ozone. Pakati peanoparadza zvakanyanya magasi eiyi molecule ndeaya:
- CFCs (chlorofluorocarbons). Ndidzo dzinoparadza zvakanyanya uye dzinosunungurwa muchimiro cheaerosol. Ivo vane hupenyu hwakareba kwazvo mumhepo uye, nekudaro, avo vakasunungurwa pakati pezana ramakore rechimakumi maviri vachiri kukonzera kukuvara.
- Halogenated hydrocarbon. Ichi chigadzirwa chinowanikwa mune zvekudzimisa moto. Chinhu chakanakisa ndechekuti uve nechokwadi chekuti chokudzimisa chatinotenga hachina gasi iri.
- Methyl bromide. Iyo mishonga yezvipembenene inoshandiswa mumasango emiti. Kana ichinge yaburitswa munharaunda iyo inoparadza ozone. Iyo yakanaka haisi yekutenga midziyo yakagadzirwa neaya matanda.
Ndinovimba kuti neruzivo urwu iwe unogona kudzidza zvakawanda nezve izvo ozone rukoko.