Munhu panguva yose yenhoroondo akakonzera vazhinji zvinokanganisa pasi. Mhedzisiro yacho yave ichinyanya kuzivikanwa uye yakakosha, ichiva isingadzoreki, mushure mekuchinja kwemaindasitiri. Kunetsekana nezvezvakashata zvinokonzereswa nemunhu pane zvakatipoteredza zvinobva mukukanganiswa kwenzvimbo, kurasikirwa kwezvinhu zvipenyu zvakasiyana-siyana, mhepo, mvura uye ivhu kusvibiswa uye kupera kwezvivakwa.

Kune uku kunetsekana kwezvakatipoteredza, isu tinowedzera iko kutovepo kunetsekana kwehutano nekugara zvakanaka, tichiwedzera hupenyu hwehupenyu uye tichivimbisa tarisiro yakanaka yeupenyu. Aya mamiriro akakanganiswa ne kusimudzira hupfumi nemaguta yemunhu, mune zviitiko zvehupfumi zvinokanganisa zviwanikwa, maruva nemhuka.

Zvinokanganisa nharaunda pane zvisikwa

Zve kudiwa kwe chengetedza zvipenyu zvepasi uye nekuchengetedza mashandiro ezvisikwa zvipenyu sezvatinozviziva, zvikwata zvinotyisidzira zvinomuka zvemhando dzakasiyana dzemiti nemhuka zvinowanikwa panjodzi yekutsakatika kana vane huwandu hwevanhu huri kudzikira. Kubva panguva iyo vanhu vanotanga kuita zviitiko zvavo zvehupfumi sekushandisa zviwanikwa (hydrological, migodhi, kurima, nezvimwewo), zvimwe zvinokanganisa zvinogadzirwa pazvinhu zvakasikwa. Izvi zvinokonzeresa mhedzisiro pane zvinomera nemhuka zviripo munzvimbo idzodzo zvinotungamira mukushandurwa kwenzira yavo yehupenyu. Semuenzaniso, zvekurima zvinokonzeresa kupatsanurwa mune zvipenyu, kugadzirwa kwemigwagwa kunokonzera kurasikirwa kwekuenderera munzvimbo dzekugara, nezvimwe

Izvi zvinokonzeresa kuti maruva nemhuka zvisakwanise kujairana neyakajairika mamiriro ehupenyu panoitika zviitiko zvitsva Kutsvaga kwekudya nemvura kunova kwakaoma, hosha nyowani dzinozvarwa, kusimuka uye kutsvaga kwekuhwanda kubva kuzvikara kunowedzera kuoma ... Izvi zvese zvinoreva kuti mhuka zhinji hadzigone kuchinjika zvakanaka kune aya mararamire matsva anokonzerwa nezviitiko zvekuve munhu, uye, zvinosuruvarisa, havagone kurarama, kukonzera kuderera kwevanhu.

Zvisikwa zvipenyu ndiwo maratidziro akaomarara ekubatana pakati pezvisikwa izvo zvinotsinhana simba nenzira yakatsiga inonzi kuenzana kwezvakatipoteredza. Nekukanganisa kuyananiswa kwezvakatipoteredza, huwandu hwevanhu huri kudzikira, uye zvinoenderana nehuwandu hwehukama huripo mune ecosystem, hunge hunotambura zvakanyanya huchave hwekudzikisira zvachose. Iyo ecosystem ine mashoma marudzi ari panjodzi huru kune vanhu uye zvakasikwa zvinokanganisa. Mhuka nezvirimwa huwandu hunodzikira pazasi pechikumbaridzo chakakamurwa se "munjodzi yekutsakatika".

Shanda usati watyisidzira kupatsanura

Kuti titaure nezvezvikamu zvekutyisidzira mumhuka nemiti yezvirimwa, isu tinofanira kutanga taongorora mamiriro ekuchengetedza yeiyo ecosystem uye yeaya marudzi. Mamiriro ekuchengetedza anozivikanwa se mukana wekuti mhuka irambe ichiripo mune ino kana mune isiri kure kure ramangwana. Kuti uite izvi, huwandu huripo huripo hweimwe mhando uye maitiro ayo nekufamba kwenguva anofanirwa kuongororwa. Nenzira iyi, huwandu hwavo hunogona kufanotaurwa munguva pfupi iri kutevera, chero bedzi mamiriro avari kuitirwa achizorora. Kana paine zvikara zvitsva kana zvimwe zvinotyisidzira (kusanganisira zvinokanganisa vanhu) izvo zvinogona kugadzirisa kwavanogara nemamiriro ekugara, zvichave zvakakosha kuongorora kuti zvipenyu zvinoshanduka sei mumamiriro ezvinhu akadaro.

Izvo zvikamu zvekutyisidzira zvakabuda sei?

Izvo zvikamu zvekutyisidzira kumiti nemhuka zvakabuda kubva pakurongwa kwavo. Pakati pe XNUMXth century Linnaeus yakaburitsa nzira yekuronga zvese zvipenyu. Aya ndiwo mapoka etekisi uye mamwe 1,4 mamirioni emarudzi. Mhuka dzeVertebrate, nekuda kweruzivo radzo rukuru, dzinoshandiswa sezviratidzo zvehupenyu uye, zvakawandisa, kuedza kukuru kwekuchengetedza kunoitwa kwavari.

Nekuda kweiyo ecological muyero wataurwa pamusoro, kuitira kuchengetedza ma vertebrate, avo trophic zvinodiwa uye kwavo kwekugara kutsamira kunofanirwa kuongororwa. Ndokusaka ichifanira kuve nechokwadi mamiriro akanaka ekuchengetedza zvisikwa Ivo mavanogara uye vanofanirwa zvakare kuchengetedza mhando dzezvisikwa nemhuka zvavanovimba nazvo, kuitira kuchengetedza iyo ecological muyero unozvichengeta zvakagadzikana.

Maitiro ekuongorora ekudzivirira zvipenyu

Kuti ugadzire mhando maererano nedanho rekutyisidzira, bvunzo dzakasiyana dzinoitwa pavanhu vemitero iri pasi pekudzidza kuti vape boka rekutyisidzira kana kuitora seisina kutyisidzirwa.

• Mhedzisiro A zvinoenderana nekudzidza kwekudzikiswa kwenhamba yevanhu vakura mune yakatarwa nguva.
• Mhedziso B inoongorora kugoverwa kwenzvimbo kwevanhu kwakaderedzwa zvinoenderana nehupamhi hwekuvapo kwezvisikwa uye nzvimbo yebasa iyo inovhara vanhu vacho.
• Mhedziso C zvinoenderana nehuwandu hwevanhu vakura mukuenderera kuderera nekuda kwemhedzisiro inokonzerwa nezvakatipoteredza.
• Mhedzisiro D ndiyo huwandu hwevanhu vakura varipo munzvimbo iyi.
• Mhedziso E inoongorora mukana wekutsakatika muhuwandu hwevanhu pauniti yenguva.

Kana imwe mhuka ikawanikwa isisakwanise nzira iyo yainzi yaityisidzirwa, inofanirwa kuongororwa ichipikiswa nedzimwe nzira kwete kubviswa pane zvakanyorwa.

Zvinotyisa zvikamu maererano neICUCN

Kune nzira dzakawanda dzekuisa mhuka dzine huwandu hwevanhu hunokuvadza. Iwo anonyanya kuzivikanwa ndiwo matyisidziro mapoka akagadzwa ne International Union yeKuchengetedzwa Kwezvisikwa (IUCN). IUCN inounganidza mhando dzinotambura neimwe mhando yekutyisidzira mune inozivikanwa matsvuku mabhuku y zvinyorwa zvitsvuku.

Kuti taxon ityisidzirwe, zvinokwana kuti inosangana chete neiyi yemaitiro akanyorwa pamusoro. Aya ndiwo mapoka ekutyisidzira maererano neIUCN:

-Kupera (EX): Iko hakuna kupokana nezvekutsakatika kwemunhu wekupedzisira.

-Kutsakatika musango (EW): Inongopona muzvirimwa kana mumabhawa embeu uye mumarabhoritari.

-Yakaipisisa Pangozi (CR): Yakanyanya njodzi yekutsakatika, kusangana nechero zviyero mushure mekudzidza kwemhando uye kuisanganisira iyo mu dzvuku runyorwa. Kuti mhuka ive panjodzi, inofanirwa kutevedzera zvinotevera:

• Huwandu hwayo hwaderedzwa ne80-90% yevanhu mumakore gumi kana zvizvarwa zvitatu.
• Kuwedzeredzwa kwayo kose kuri pasi pe100 km2 kana basa rayo risingasviki gumi km10.
• Huwandu hwevanhu vakura hwakaderera pane makumi mashanu.
• Mikana yekutsakatika ndeye 50% mumakore gumi nezvizvarwa zvitatu.

-Ngozi (EN): Yakanyanya njodzi yekutsakatika. Nhasi uno kune marudzi mazhinji pasi rose ari munjodzi yekutsakatika. Kuti utariswe kuve panjodzi, unofanirwa kutevedzera zvinotevera:

• Huwandu hwayo hwakaderedzwa ne50-70% yevanhu mumakore gumi kana zvizvarwa zvitatu
• Nzvimbo yayo yekuwedzera iri pasi pe5.000 km2 uye basa rayo re500 km2.
• Huwandu hwevanhu vakura hwakaderera pane mazana maviri nemakumi mashanu.
• Mikana yekutsakatika kwayo i20% mumakore makumi maviri kana zvizvarwa zvishanu.

-Vanotambura (VU): Kupera kwakanyanya njodzi. Rudzi rwakasununguka harusi munjodzi yekutsakatika, asi nekuda kwemamiriro aro, mararamiro kana kutarisana nemhedzisiro uye zviitiko zvevanhu, huwandu hwayo hwaderedzwa. Kuti mhuka ifungidzwe seinotambura, inofanira kutevedzera zvinotevera:

• Vagari vayo vanoderedzwa ne30-50% yevanhu mumakore gumi kana zvizvarwa zvitatu.
• Nzvimbo yayo yekuwedzera iri pasi pe20.000 km2 uye basa rayo riri pasi pe2.000 km2.
• Huwandu hwevanhu vakura hwakaderera pane chiuru.
• Iko mukana wekutsakatika kwemarudzi i10% mumakore zana.

-Pedyo Nekutyisidzirwa (NT): Izvo hazvisangane nechero zviyero asi zviri padyo nekusangana nazvo.

-Kunetsekana Kunetseka (LC): Iwo akawanda taxa ane yakaenzana yakafara yekuparadzira. Ivo vanowanzo kuongororwa mune imwe nzira kuona kana huwandu hwavo huri kudzikira nekufamba kwenguva.

-Dhata isina kukwana (DD): Iko hakuna ruzivo rwakakwana runowanikwa kuti riongorore asi rinogona kutyisidzirwa. Nhasi kune akawanda marudzi, kunyanya emumvura, ayo asina kukwana data kuti akwanise kumisikidza mhando dzekutyisidzira. Ivo vakaoma kudzidza nekuda kwenzvimbo yavo uye kuomarara kwavo mukuwana nzvimbo dzavanogara.

-Hapana kuongororwa (NE): Haina kuongororwa asi inogona kutyisidzirwa.

Mhando dzinotyisidzirwa dzinofanirwa kuongororwa nguva nenguva (kunyanya idzo dziri pedyo nekutyisidzirwa). Iko kushandiswa kwezvikamu izvi padanho renzvimbo kwakakosha kune vakawanda vanhu.

Kuti kuve nechisungo chekuchengetedza mhuka nemiti yemiti, panofanirwa kuve nemutemo unosunga. MuEurope zvakasimukira iyo Habitats Directive 92/43 CEE. Nayo, netiweki yenzvimbo dzakachengetedzwa dzepanyama dzakagadzirwa padanho reEurope inonzi Natura 2000 Network.Mabatiro ayo uye chinangwa chekuchengetedza kuchengetedza zviwanikwa zvinogara zvipenyu zvinotyisidzirwa. MuSpain ndizvo Mutemo 42/2007 pane yakasikwa nhaka uye zvipenyu zvakasiyana uyo anotarisira kuchengetedza mhuka nemhuka.

Sezvauri kuona, zvakakosha kwazvo kuchengetedza zviwanikwa kuitira kuchengetedza mamiriro ehupenyu emhuka nezvirimwa. Kutenda kune zvazvino mutemo uye kuedza kwesangano rakawanda rezvakatipoteredza mibairo mikuru iri kuwanikwa mukuchengetedza zvipenyu zviri munjodzi yekutsakatika. Kunyangwe hazvo basa richiri kufanira kuitwa rakakura kubvira nguva yega yega zvipenyu zvepasi rose zvichirasikirwa nemhando pamwero usinganakidze.