Ukuchitheka kweoyile kwindalo ephilayo kunefuthe elibi kwizityalo nakwizilwanyana. Kodwa bekukho nezifundo ezibonisa ukuba ziyachaphazela impilo yomntu.
Abaphandi abavela kwiZiko lezeNzululwazi yezeNdalo kunye neTekhnoloji (ICTA-UAB), iZiko lezeMpilo kwiHlabathi liphela (ISGlobal) kunye neFakhalthi yoNyango lweZilwanyana e-UAB Benze isikhalazo malunga nefuthe lokuchitheka kweoyile kwimpilo yabantu kubemi abahlala kufutshane neendawo zokutsala. Lo mmandla ungqinelana nenxalenye yehlathi laseAmazon lasePeru, apho kukhutshwa khona ioli.
I-ISGlobal iqinisekisile ukuba abantu abahlala kwiindawo ezikufuphi ekukhutsheni ioyile banxibelelana nezinto ezinetyhefu. Benza njalo ngokusebenzisa amanzi kunye nokutya okungcoliswe ngumsebenzi kunye nokunxibelelana kwesikhumba kunye nomhlaba wezolimo ochaphazelekayo.
Ngokwenzululwazi malunga nabantu abangama-638 ezigidi abahlala kumazwe asaphuhlayo bahlala kufutshane necandelo leoyile, ke ngoko bayachaphazeleka. Ngaphandle kwento yokuba inani labantu abachaphazelekayo likhulu kakhulu, ukunqongophala kwezifundo ngalo mbandela kuthetha ukuba iziphumo eziyingozi zokuchaphazeleka kukungcoliswa kukukhutshwa kweoyile kwimpilo yabantu ayaziwa.
Umsebenzi olungiselelwe ngabaphandi abavela kwi-ICTA-UAB, ISGlobal kunye neFakhalthi yoNyango lwezilwanyana lwe-UAB, upapashiwe kwiphephancwadi. LeMpilo yeNdalo. Lo msebenzi uqulethe iprojekthi ebanzi yesayensi ephuhliswe yi-ICTA-UAB ngaphezulu kweminyaka elishumi ehlalutya amanqanaba okungcoliseka kweoyile. Indawo echaphazelekayo ifundwe kwiAmazon yasePeru kufutshane nomda we-Ecuador.
Nangona kunjalo, indawo yezenzululwazi igxeka ukungabikho kwezifundo kwiziphumo zokuchitheka kwimpilo yabantu. Ingxaki iba mandundu ngakumbi xa kuhlalutywa ukuba ioyile iyasasazeka amawaka eekhilomitha kwimilambo, intlenga kunye nemihlaba. Ngale ndlela, ikwabangela ungcoliseko kwityathanga lokutya kuba zizinto ezizi-bioaccumulative kwaye zidlula emanzini ukuya kwiintlanzi nakwintlanzi ukuya kwizilwanyana nakubantu.
Izazinzulu ziye zatsho ukuba kuphela kwindawo yabantu baseQuechua naseAchuar I-1.100 yeekhilomitha zemilambo ichaphazele, i-22% yetotali iyonke. Ngombulelo kwizifundo zeemaphu, kunokwaziwa ukuba eli nani lilingana nezigidi ezingama-2,6 zeebhare zeoyile.
Ngo-2003 le ndawo yehlathi elinemvula yaseAmazon yabhengezwa kunye imeko yonxunguphalo kwindalo esingqongileyo ngenxa yeemeko zayo ezimbi zokusingqongileyo. Kwaye kwabhengezwa kwi imeko yokulumkisa impilo ngo-2013. Nangona kunjalo, ukuza kuthi ga ngoku, azikabikho iingxelo zokufa ezinxulumene nefuthe lokuchitheka kweoyile kwimpilo yabantu.
UMartí Orta, Isazinzulu se-ICTA-UAB, sigxekile:
"Ngaphandle kweziphumo ebezingalindelekanga ezaziwayo zezempilo zokuvezwa kweoyile kunye nezinye iimveliso ezivela kwimveliso, amanyathelo okulungisa okanye okugweba awazange athathwe. Abantu abagulayo abakwazi ukuya kwagqirha okanye ukuya esibhedlele. Iyafa nje kwaye ayaziwa yintoni ”
Uninzi lwezifundo ezikhoyo kule ndawo zijolise ekuhlalutyeni isiphumo soku kukhutshwa kwimpilo yamaqela abasebenzi abajongene nokucoca. Kodwa ayifundiswanga kubemi bendawo abasesichengeni sokuchaphazeleka kukungcola ixesha elide.
UCristina O'Callaghan-Gordo, Isazinzulu kwi-ISGlobal, uthe:
“Kubalulekile ukuba ufunde ngeziphumo zongcoliseko olwenziwe yi-oyile kubantu abahlala kwiindawo ezikhutshiweyo, kuba amaxesha neendlela zokuvezwa zohlukile. Ngaphaya koko, izifundo ukuza kuthi ga ngoku zijolise kubasebenzi kwaye abafundisisi mpembelelo kubemi abanokuba sesichengeni, njengabantwana, abasetyhini abakhulelweyo okanye abantu abaneengxaki zempilo zangaphambili "